Burgerparticipatie?

Woensdag 7 juni 2017 mocht ik deelnemen aan de eerste van drie bijeenkomsten onder de noemer ‘Raad in beraad’. Bijeenkomsten over bestuurlijke proeftuinen in Zeeland. Plaats van handeling was het stadskantoor van de gemeente Middelburg. Buiten stond een indrukwekkende rij stokpaarden geparkeerd.

Handelen
Aan de hand van een tweetal fictieve gevallen werden de nieren van de deelnemers en andere aanwezigen geproefd. Mij werd op onaangename wijze duidelijk het eigen belang prevaleert. De bezweringssessie op 14 december 2016 met de heer Balkenende in Goes leverde hetzelfde beeld op. Op vragen in de categorie ‘Wie is voor wereldvrede?’ ging het overgrote deel van de handen op elkaar. Willen we meer of minder samenwerking in Zeeland? Meer! Theorie en praktijk staan echter voortdurend strijdend tegenover elkaar en alleen door te handelen vermogen de Zeeuwen het onmogelijke. De praktijk blijkt het meest weerbarstig.

Stokpaarden
Een deel van de tijd ging over burgerparticipatie. Ooit heb ik les mogen krijgen van wijlen Tijn Kortmann. Zijn oordeel over het begrip burger was niet mals. Hij vond het getuigen van weinig wederzijds respect om weg te worden gezet als ondergeschikte aan een oppermachtig vorst of staat. De man had gelijk. Het voorstel van mij om de inwoners aan het begin in plaats van aan het einde van een besluitvormingstraject te betrekken kon op weinig (lees: één andere deelnemer) bijval rekenen. De inmiddels klassieke stokpaarden ‘Wij luisteren naar onze kiezers!’,  ‘Je moet ook beslissingen durven nemen waar niet iedereen het mee eens is!’ en ‘Referenda zijn ook niet alles!’ werden subiet bestegen en galoppeerden schuimend de ruimte binnen.

Luisteren
Wij luisteren naar onze kiezers? Ongetwijfeld, maar niet alle kiezers voor een partij wenden zich tot de door hen verkozen volksvertegenwoordigers. Bovendien gaat een grote groep mensen niet stemmen en hebben deze mensen wel degelijk meningen over zaken. Er zijn genoeg zaken die in niet één verkiezingsprogramma of collegeakkoord hebben gestaan. Aan het adagium ‘Niet stemmen is vier jaar je mond houden’ heb ik een broertje dood. Draai het om en zorg ervoor dat je als verkozen politicus vier jaar naar de mensen blijft luisteren en met hen in gesprek gaat.

Niet iedereen is het er mee eens
Je moet ook beslissingen durven nemen waar niet iedereen het mee eens is? Daar ben ik het mee eens. De waan van de dag en het ontbreken van iets wat maar in de buurt komt van prudent omgaan met gemeenschapsgeld hebben menig keer tot een hoop droefenis geleid. Zo wilden veel partijen een tweede kerncentrale in Zeeland laten bouwen. Een sluitend zakelijk plan bleek al jaren niet haalbaar te zijn en na de catastrofe met de kerncentrales bij Fukushima drong het bij de mensen door dat een tweede nucleaire fabriek toch echt onwenselijk is. Ik ben blij dat de PvdA en andere partijen zich van meet af aan tegen die tweede kerncentrale in Zeeland hebben verzet.

Referendum
Referenda zijn ook niet alles? Roerend mee eens. Heeft dat te maken met het zogenaamde Oekraïne-referendum? Welnee, in 1999 vond toenmalig D’66-minister Van Boxtel het referendum in zijn woonplaats Gorinchem over een asielzoekerscentrum al niks. Zelfs D’66 (met een apostrof, want het staat voor een jaartal diep in de vorige eeuw) neemt het niet zo nauw wanneer het de eigen achtertuin aan gaat. Ingewikkelde dossiers worden bij referenda gereduceerd tot een simplistische vraag. Daarmee is een recept voor gedonder snel geschreven.

Inwoners direct betrekken
Waarom een doodlopende straat opnieuw inrichten terwijl de aanwonende mensen tevreden zijn met de huidige staat van het plaveisel en daar niet op zitten wachten? Reactie overheid: “Het zit in de planning en we doen het dus.” Waarom een bos / park vol laten bouwen met vakantiewoningen terwijl de markt al verzadigd is, honderd meter verderop plek zat is en de gebruikers van het bos / park er niet op zitten te wachten? Overheid: “Omdat het volgens ons kan.” Ga uit van het gezond verstand van de inwoners. Het scheelt veel negatieve reacties en klauwen met geld. Geef de inwoners het vertrouwen dat zij verdienen. Neem de inwoners serieus in de goede zin des woord. Naai ze dus niet, maar betrek mensen proactief bij allerlei onderwerpen die op de korte, middellange en lange termijn staan te gebeuren of zouden kunnen gebeuren. Iedere gemeente en het waterschap in Zeeland versturen minimaal eens per jaar een (digitaal) schrijven aan de inwoners: de belastingaanslag. Verwijs hierin naar een vragenlijst op internet of de mogelijkheid om een papieren versie te ontvangen. Meten is weten.

Eerlijke verdeling
De initiatieven die door inwoners zelf worden aangedragen bij gemeenten, provincie of waterschap komen doorgaans uit kernen / wijken waarin het opleidingsniveau en / of de organisatiegraad hoog is. Daardoor blijkt in de praktijk dat beschikbaar gestelde budgetten voor kernen / wijken waar de organisatiegraad minder groot is niet worden besteed. In die gevallen moet de overheid het voortouw nemen om de wensen en bedenkingen van de inwoners te achterhalen. Een overheid die zichzelf serieus neemt dient ook de mensen die binnen (en buiten) de grenzen wonen serieus te nemen. Aan de rand van de gemeente allerlei dingen ontwikkelen die mensen vlak over de gemeentegrens benadelen getuigt van weinig respect.

Goede voorbeelden
In Zeeland zijn voldoende voorbeelden van goede samenwerkingsvormen te vinden. Zo gaan de ambtenaren van de provincie en het waterschap met elkaar aan de slag op het gebied van wegenbeheer en andere ingenieursdiensten. Tranentrekkend om dan de reacties van sommige politieke partijen daarop te vernemen. Tranentrekkend omdat de enige reden tot beklaag is dat de ambtenaren in het gebouw van organisatie A gaan zitten en niet in dat van organisatie B. Is dat dan een slecht gebouw of heel ver weg? Neen. Prima gebouw. Een paar honderd meter verderop. Des te wonderlijk is het feit dat over het in stand houden van twee clubgebouwen voor het waterschap op instemming van de meeste politieke partijen gerekend kan blijven worden. Wanneer dit soort fratsen op Europees niveau worden uitgehaald loopt iedereen te hoop. Zeeland blijkt haar eigen Brussel-Straatsburg-constructie te hebben. Stop daar mee.

Geen woorden, maar daden
Hierbij typ ik, als exponent van de Sesamstraatgeneratie, de (ijdele?) hoop neer dat bij de regiobijeenkomsten in Zeeuws-Vlaanderen en de Oosterschelderegio meer deelnemers hun volksvertegenwoordigende rol in gemeentegrensoverschrijdende zin naar voren brengen. Volkvertegenwoordigers durf samen te werken!

Maarten Rossen (hoofdingeland Scheldestromen)