Algemeen overleg Tweede Kamer over structuurversterking Zeeland

Luctor et Emergo. Dat is de wapenspreuk van Zeeland. Ik worstel en kom boven. Dat de ingetogen Zeeuwen nu toch om een reddingsboei uit Den Haag vragen zegt veel over de ernst van de problematiek. Er verdwenen de laatste jaren grote aantallen banen in de industrie, in de zorg en bij de overheid. Het faillissement van Zalco, van Thermphos, Neckermann en Philip Morris. De sluiting van Philips in Terneuzen. Het hakt er allemaal flink in.

De rijksoverheid kwam Zeeland eerder niet te hulp. Waar Aldel wel een lagere vastrecht prijs kreeg voor energie kreeg Zalco die niet. Waar Nederland altijd ijvert voor een gelijk speelveld in Europa deed ze dat niet toen Thermphos in de problemen kwam door de dumping van goedkoop fosfor uit Kazachstan. Toen het met radioactief materiaal vervuilde terrein van Thermphos opgeruimd moest worden moest Zeeland het circa €100 mln. kostend project grotendeels zelf betalen.

Het aantal banen is drastisch afgenomen en daarmee is de economische structuur ernstig verzwakt. Als je naar de cijfers kijkt dan lijkt er op het eerste gezicht weinig aan de hand. De werkloosheid is met circa 5,5 % laag. Als je in Zeeland woont weet je hoe dat komt. Veel mensen gaan met pensioen en voor zover ze jonger zijn gaan Zeeuwen niet bij de pakken neerzitten. Ze verhuizen, gaan pendelen of beginnen voor zichzelf.

In de tussentijd kalft de economische structuur steeds verder af. Dat maakt het perspectief voor de toekomst ongunstig. En het versterkt processen van vergrijzing en ontgroening. Het aantal jongeren dat de provincie verlaat neemt toe.
De groei van de werkgelegenheid zoals die zich elders in het land na de crisis voordoet blijft uit in Zeeland. Berekende Balkenende in zijn rapport op basis van oudere cijfers nog dat het regionaal product per inwoner relatief hoog was, nieuwe cijfers laten zien dat dit fors is gedaald. € 30.000 per inwoner, met als Nederlands gemiddelde €39.000. Zeeland bungelt daarmee onderaan de lijst.

De provincie Zeeland heeft relatief weinig eigen vermogen om te investeren. Tegen deze context was de PvdA erg teleurgesteld over de brief over de situatie bij Delta en de kabinetsreactie op het rapport van de commissie Balkenende. Een commissie die er kwam na een door collega Jan Vos en mij ingediende motie bij het debat over de splitsing van Delta.

Er zijn 3 punten waar ik aandacht voor wil vragen:

1. De eerste is uiteraard Delta N.V. Niet de splitsing maar de zeer lage energieprijzen brengen Delta nu in zeer zwaar weer. Het tollingcontract bepaalt dat Delta voor een kostprijs-plus energie moet afnemen van de kerncentrale. Dat werkt als een molensteen. De kolencentrale moet dicht. En ook de gascentrale is zwaar verliesgevend.

Het kabinet schrijft dat de aandeelhouders eerst alles wat beschikbaar is moeten inzetten om het contract na te komen. Dat betekent verkoop van alle bedrijfsonderdelen. Verkoop in het dieptepunt van de markt en verkoop die aan allerlei beperkende voorwaarden is verbonden. De opbrengst zal dus laag zijn. De kosten daarentegen zijn zeer hoog, namelijk het opnieuw verdwijnen van honderden banen uit Zeeland.

De PvdA vraagt zich af of het kabinet dit Zeeland aan kan doen. Als de energieprijzen straks weer omhoog gaan dan is alles verkocht terwijl je met vereende krachten ook had kunnen proberen de moeilijke periode te overbruggen. Is het niet verstandiger om nu al de reddingsboei toe te werpen om te voorkomen dat er complete uitverkoop gehouden moet worden.

De PvdA vraagt zich bovendien af of het wel zo redelijk is dat Zeeland de problemen van de kerncentrale helemaal zelf moet dragen. De Zeeuwse overheden zijn weliswaar mede eigenaar maar hebben in het verleden vele cruciale beslissingen over de centrale in Den Haag zien vallen. De kerncentrale dient ook een nationaal belang.

De PvdA doet een dringende oproep aan het kabinet om in overleg met de Zeeuwse aandeelhouders tot een oplossing te komen voor de problematiek van Delta. Een oplossing die voorkomt dat de Zeeuwse economische structuur nog verder verzwakt.
Wij zijn benieuwd naar de toekomstscenario’s die onderzoeksbureau Roland Berger in opdracht van het Rijk heeft uitgewerkt. Wanneer wordt dit rapport openbaar ?

Door de penibele situatie waarin Delta verkeert ontvangen de Zeeuwse overheden al enkele jaren geen dividend meer. Dat is een flinke slag in de wapenkamer. De PvdA vindt het erg zuur dat in de verdeelsleutel van het provinciefonds nog enkele jaren rekening wordt gehouden met dit dividend. Zeeland loopt daardoor miljoenen mis.
Voor ander provincies wellicht peanuts maar voor Zeeland serieus geld. De PvdA pleit ervoor Zeeland hiervoor te compenseren en de herijking van het fonds naar voren te halen.

2. Het tweede punt dat ik wil inbrengen betreft het advies van de commissie Balkenende om een Zeelandfonds in te stellen om kansrijke projecten van de grond te tillen. De regering wil eerst sluitende buisiness-cases zien. Maar in het rapport van de commissie Balkenende staan meerdere kansrijke projecten waarvan het kabinet in de brief van 11 juli jl. ook de waarde onderkent.

De commissie Balkenende adviseert een rijksbijdrage van € 25 mln. in het Zeeuwse werkgelegenheidsfonds van in totaal € 100 mln. Dat is klein bier in vergelijking met de bedragen die er aan het noorden van het land worden overgemaakt.

3. Het derde punt betreft de onderwijsinfrastructuur. Die is kwetsbaar. Er is veel aandacht nodig om de kwaliteit met afnemende leerlingenaantallen op peil te houden.
De Zeeuwse Onderwijsautoriteit heeft een uitgewerkt advies geschreven: ‘Campus Zeeland’. Een belangrijke impuls tegen de ontgroening en ter stimulering van de Zeeuwse industrie. Een tweede University College in Middelburg zou een stevige impuls zijn. Een bêta college dat goed aansluit bij de sterke punten in de Zeeuwse economie. De plannen daarvoor zijn in een vergevorderd stadium. Door de zogenaamde T-2 financiering moet er een fors kapitaal op tafel komen. Een belangrijk deel daarvan is inmiddels beschikbaar. De commissie Balkenende adviseert het Rijk hierin een eenmalige bijdrage te verstrekken. De PvdA steun dat advies.

Ik eindig zoals ik begon. Met de wapenspreuk van de Zeeuwen: Luctor et Emergo. Met de door de motie van der Staaij ondersteunde boodschap van de PvdA aan het kabinet: Werp voor deze éne keer een reddingsboei toe. Om te voorkomen dat de Zeeuwen veel te lang onder water komen te staan met het gevaar dat zij door de recente klappen in de Zeeuwse economie niet meer boven zullen komen.

Tweede Kamerlid Albert de Vries